İklim Değişikliği Kastamonu'yu Tehdit Ediyor

Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Coğrafya Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ali Ümran Kömüşçü, Kastamonu’da iklim değişikliğinin etkilerinin son yıllarda daha hissedilir bir duruma geldiğini belirterek, özellikle 1980–2024 yılları arasında hem kıyı hem iç kesimlerde sıcaklık artışlarının belirginleştiğini söyledi.

İl genelinde kış aylarının mevsim normallerine göre daha sıcak geçtiğini, buna bağlı olarak kar birikiminin azalmasının su kaynakları üzerinde olumsuz etki yaratabileceğini ifade eden Prof. Dr. Kömüşçü, yaz aylarındaki sıcaklık artışlarının ise sıcak hava dalgalarını daha uzun süreli ve daha etkili hale getirdiğini vurguladı.

Prof. Dr. Kömüşçü, yapılan ölçümlerin ve iklim modeli projeksiyonlarının Kastamonu’da önümüzdeki süreçte hem sıcaklıkların hem de yağış rejimindeki değişimlerin daha da belirginleşeceğini gösterdiğini belirterek, tarımsal üretim, enerji talebi, sel ve taşkın riski ve orman yangınları gibi birçok alanda etkilerin görülebileceğine dikkat çekti.

‘İl Merkezi Ocak Ayı Sıcaklıkları Belirgin Bir Artış Göstermiştir’

Kastamonu’daki iklim değişikliğine değinen, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Coğrafya Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ali Ümran Kömüşçü; “Mevcut Durum ve İleriye Dönük Etkileri Üzerine Bir Değerlendirme yapmıştır. İklim değişikliği, ‘nedeni ne olursa olsun iklimin ortalama durumunda ve/ya da değişkenliğinde onlarca yıl ya da daha uzun süre boyunca gerçekleşen değişiklikler’ biçiminde tanımlanmaktadır. İklim değişikliği, küresel küresel ortalama sıcaklıkta süregelen artış sonucu Dünya'nın iklim sistemindeki değişiklikleri ifade eder. Kastamonu ili, bilinen iklim sınıflandırma metotlarına göre genel olarak yarı nemli, kışları soğuk, yazları ılık, su fazlası olmayan ve deniz etkisine yakın bir iklime sahiptir. Kastamonu ilinin coğrafi alanında ise iki ayrı iklim tipi görülmektedir. İlin kuzeyinde Karadeniz iklimi egemenken, güneyde İç Anadolu ikliminin etkilerine rastlanmaktadır. İlin iklimini biçimlendiren etkenlerin en önemlilerinden biri yeryüzü şekilleridir. Kastamonu ilinin kuzeyinde kıyıya paralel olarak uzanan Küre Dağları, ilin kıyı kesimleri ile iç kesimler arasında bir engel oluşturmaktadır. Bu nedenle, iç kesimlere doğru Karadeniz ikliminin etkisi giderek azalmakta, yerini İç Anadolu ikliminin sert ve karasal özellikleri almaktadır. Bu nedenle, Kastamonu’da iklim değişikliği coğrafi yapısı itibarı ile kıyı alanları ve iç kesimler için ayrı ayrı değerlendirilmelidir. Yapılan çalışmalarda ilin hem kıyı ve hem de iç kesimlerinde iklim değişikliğinin etkileri görülmektedir. Öncelikle 1980-2024 yılı arası aylık ortalama sıcaklıkların hem kıyı ve hem de iç kesimlerde artış gösterdiği belirlenmiştir. İl merkezinde bu artış özellikle 2020 yılından sonra daha da belirgindir. İlin kıyı kesimlerinde de sıcaklık artışları Karadeniz’deki ısınmaya bağlı olarak artış eğilimindedir. 1980-2024 periyoduna ait ortalama sıcaklıkların gösterdiği aylık değişimler dikkate alındığında, Kastamonu il merkezi Ocak ayı sıcaklıkları belirgin bir artış göstermiştir. Kısacası, Kastamonu normallerine göre daha sıcak kış ayları yaşamaktadır. Bu durum kış aylarında yerde kar birikimini olumsuz etkileyeceğinden ve karın erken erimesine neden olacağından ilin su kaynakları üzerinde olumsuz bir etki oluşturabilecektir. Benzer durum yaz ayı sıcaklıkları içinde geçerli olup, yaz aylarındaki sıcaklık artışı kış aylarına göre daha belirgindir. Kısacası Kastamonu il merkezinde daha sıcak yaz ve kış ayları görülmeye başlanmıştır. Yaz aylarındaki sıcaklık artışları sıcak hava dalgalarının daha uzun süreli ve daha şiddetli etkili olmasına neden olabilir” dedi.

‘Kıyı Kesimindeki Aylık Yağışlardaki Artış Çok Belirgin Değildir’

Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Coğrafya Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ali Ümran Kömüşçü, Kastamonu’nun yağış rejimi, sıcaklık değerleri ve iklim eğilimlerine ilişkin önemli değerlendirmelerde bulunarak; “2024 yılı haricinde aylık toplam yağışlar Kastamonu il merkezinde özellikle 2010 yılından itibaren artı eğilimindedir. Kıyı kesimindeki aylık yağışlardaki artış çok belirgin değildir. Diğer taraftan Kastamonu il merkezinde uzun yıllar Ocak ayı yağışları azalırken özellikle Haziran ayı yağışlarında belirgin bir artış söz konusudur. Karadeniz’de gözlemlenen ısınma eğilimleri sonucu kıyı kesimlerde atmosferde aşırı nem birikimi orografik etkilerle birlikte şiddetli yağış potansiyelini artırmakta ve dolayısı ile sel ve taşkın gibi hidrometeorolojik afetlerin oluşmasına zemin hazırlamaktadır. İldeki kuraklık riski ele alındığında ise, kuraklık indislerine dayalı çalışmalar 2020 yılına kadar nemli periyodların hâkim olduğunu ortaya koyarken, 2020 yılından sonra daha kurak dönemlerin hâkim olduğunu ortaya koymuştur. Diğer taraftan, özellikle son 20-25 yıllık dönemde günlük maksimum sıcaklığın 25 ve 30 °C’nin üzerinde olduğu günler sayısında Kastamonu ile özelinde önemli bir artış gözlenmiştir. Bu durum sıcak hava dalgaları açısından ciddi bir risk oluşturmaktadır. Yine il merkezi için yapılan bir çalışma sıcak hava dalgası sürelerinin son 40 yılda arttığını gösterirken, soğuk hava dalga sürelerinin ise azaldığını göstermektedir. Diğer taraftan sıcaklığın 0 °C’nin altına düştüğü günler sayısında da özellikle son 15 yılda bir azalma olduğu görülmektedir. Bu durum ilin son yıllarda kış ve bahar aylarında daha az don olayları yaşadığını göstermektedir. İldeki yağışlı günler sayısı dikkate alındığında ise, yağışın 10 mm’den fazla olduğu günlerin 2016 yılından itibaren belirgin bir azalma gösterdiği ama 2008-2016 yılları arasında ise günlük yağışın 10 mm’den fazla olduğu günlerin sayısında ise bir artış olduğu görülmektedir. İklim modelleri tarafından yapılan öngörülere göre, gerek Ocak ve gerek Temmuz ayı ortalama sıcaklıklarında önümüzdeki 70 yıllık dönemde önemli artışlar öngörülmekte ve artışların özellikle kış ayı sıcaklıklarında daha belirgin olacağı tahmin edilmektedir. Ocak ayında ortalama sıcaklıklardaki artışların 1-2 °C arasında değişeceği öngörülmektedir” ifadelerine yer verdi.

‘Bölgede İklim Farkındalığında Bir Artış Söz Konusudur’

Prof. Dr. Ali Ümran Kömüşçü, iklim modeli projeksiyonlarının Kastamonu’da önümüzdeki yıllarda hem sıcaklıkların hem de yağış rejimindeki değişimlerin belirginleşeceğini gösterdiğini ifade ederek; “Yaz aylarındaki sıcaklık artışının kış aylarındaki kadar yüksek olacağı öngörülmemektedir”. Diğer taraftan aynı iklim modeli çalışmasına göre, Kastamonu il merkezinin bulunduğu coğrafik alanda Ocak ayı yağışlarında artış, Mart ayı yağışlarında azalma ve Haziran ayı yağışlarında ise hafif bir artış öngörülmektedir. Sıcaklık ve yağıştaki ileriye dönük öngörüler Kastamonu için daha sıcak yaz ve kış koşullarının hâkim olacağını göstermektedir. Bu durum sıcak hava dalgalarının ve kuraklık koşullarının etkisini artıracağını ifade etmektedir. Buna göre ilde özellikle yaz aylarında sıcaklık artışları ile birlikte enerji talebi artacaktır. Yaz aylarındaki sıcaklık artışları kırılgan gruplar üzerinde sağlık açısından olumsuz etkiler oluşturabilecektir. Diğer taraftan ilkbahar yağışlarındaki azalma eğilimi başta sarımsak ve şekerpancarı olmak üzere bazı tarım ürünleri için sulama ile ilave su kaynağını gerekli kılabilir. Yaz aylarındaki sıcaklık artışları ve sıcak hava dalgalarının etkisi ile özellikle Kastamonu’nun Taşköprü, Tosya ve Araç gibi iç kesimlerde yaz aylarında orman yangını riski artacaktır. Bunların dışında özellikle Karadeniz’in ısınması ile birlikte atmosferde nem birikimine bağlı olarak yaz yağışlarında oluşabilecek şiddetli yağışların artması özellikle kıyı alanları için sel ve taşkın oluşum riskini ve heyelan gibi kütle hareketlerini meydana gelme olasılığını artırmaktadır. Prof. Dr. Kömüşcü, özellikle 2021 yılı Ağustos ayında Bozkurt ve Çatalzeytin ilçelerinde yaşanan sel felaketinden sonra bölgede iklim farkındalığında bir artış olduğunu ve doğal afetler konusunda halk daha bilinçli hale geldi” şeklinde konuştu.